سطوح مدیریت به شش بخش تقسیم می شود که عبارت اند از: ( مدیریت به عنوان یک فرآیند ، مدیریت به عنوان یک فعالیت ، مدیریت به عنوان یک رشته ، مدیریت به عنوان یک گروه ، مدیریت به عنوان یک علم ، مدیریت به عنوان یک حرفه )
1. مدیریت به عنوان یک فرآیند
به عنوان یک فرآیند ، مدیریت به یک سری کارکردهای مرتبط با هم اشاره دارد. به گفته جورج آر تری ، مدیریت فرآیندی است که از طریق آن مدیریت سازمان هدفمند را از طریق تلاشهای انسانی سیستماتیک ، هماهنگ و مشترک ایجاد ، اجرا و هدایت میکند، «مدیریت فرآیندی متمایز است که از برنامهریزی، سازماندهی، بهکار انداختن و کنترل انجام میشود. هدف تعیین شده را با استفاده از انسان و سایر منابع معین شده به انجام می رسد.
به عنوان یک فرآیند، مدیریت از سه جنبه تشکیل شده است :
1. مدیریت یک فرآیند اجتماعی
از آنجایی که عامل انسانی در بین سایر عوامل مهمتر است، بنابراین مدیریت به توسعه روابط بین افراد می پردازد. این وظیفه مدیریت است که تعامل بین افراد را سازنده و مفید برای دستیابی به اهداف سازمانی کند.
2. مدیریت فرآیندی یکپارچه
مدیریت وظیفه گردآوری منابع فیزیکی و مالی انسانی را برای دستیابی به هدف سازمانی بر عهده می گیرد. بنابراین، یک کارکرد مهم برای ایجاد هماهنگی بین عوامل مختلف است.
3. مدیریت یک فرآیند مستمر
این یک فرآیند بی پایان است. به شناسایی مداوم مشکل و حل آنها با برداشتن گام های کافی مربوط می شود. این یک فرایند درحال انجام است.
-------------------------------------------------------
2. مدیریت به عنوان یک فعالیت :
مدیریت نیز مانند سایر فعالیت های انسان مانند نوشتن، بازی، غذا خوردن، آشپزی و … ، فعالیتی است زیرا مدیر کسی است که با هدایت تلاش های دیگران به اهداف خود می رسد. به گفته کونتز، "مدیریت کاری است که یک مدیر انجام می دهد".
مدیریت به عنوان یک فعالیت شامل
1. فعالیت های اطلاعاتی
در عملکرد یک شرکت تجاری، مدیر باید دائماً اطلاعات را به صورت شفاهی یا کتبی دریافت و ارائه کند. برای عملکرد مؤثر یک شرکت باید یک پیوند ارتباطی با زیردستان و همچنین مافوق حفظ شود.
2. فعالیت های تصمیم گیری
عملاً همه انواع فعالیت های مدیریتی بر اساس یک یا نوع دیگری از تصمیمات است. بنابراین، مدیران به طور مستمر درگیر تصمیم گیری های مختلف هستند، زیرا تصمیمات اتخاذ شده توسط یک مدیر، مبنای اقدام مدیران دیگر قرار می گیرد. (مثلاً مدیر فروش در مورد رسانه و محتوای تبلیغات تصمیم می گیرد).
3. فعالیت های بین فردی
مدیریت شامل دستیابی به اهداف از طریق افراد است. بنابراین، مدیران باید با مافوق و همچنین زیردستان تعامل داشته باشند. آنها باید روابط خوبی با آنها داشته باشند. فعالیت های بین فردی شامل با زیردستان و رسیدگی به مشکل است. (به عنوان مثال پاداش هایی که به زیردستان داده می شود).
-------------------------------------------------------
3. مدیریت به عنوان یک رشته :
مدیریت به عنوان یک رشته به آن شاخه از دانش اطلاق می شود که با مطالعه اصول و شیوه های مدیریت پایه مرتبط است. این آیین نامه رفتار خاصی را که باید توسط مدیر دنبال شود و همچنین روش های مختلف برای مدیریت کارآمد منابع را مشخص می کند.
مدیریت بهعنوان یک رشته، آییننامه رفتاری خاصی را برای مدیران مشخص میکند و روشهای مختلف مدیریت یک شرکت را نشان میدهد. مدیریت رشته تحصیلی است که در حال حاضر به صورت رسمی در موسسات و دانشگاه ها پس از گذراندن دوره مقرر و یا با اخذ مدرک یا دیپلم مدیریت می تواند به عنوان مدیر استخدام شود.
هر شاخه از دانش که دو شرط زیر را برآورده کند، به عنوان رشته شناخته می شود که عبارت اند از :
1. باید دانشمندان و متفکرانی وجود داشته باشند که دانش مربوطه را از طریق تحقیق و انتشارات انتقال دهند.
این دانش باید به طور رسمی توسط برنامه های آموزشی منتقل شود.
2. از آنجایی که مدیریت هر دوی این مشکلات را برآورده می کند، بنابراین واجد شرایط یک رشته است. اگرچه این رشته نسبتاً جدیدی است، اما با سرعت بیشتری در حال رشد است.
-------------------------------------------------------
4. مدیریت به عنوان یک گروه :
مدیریت به عنوان یک گروه به تمام افرادی اطلاق می شود که وظیفه مدیریت یک شرکت را انجام می دهند. وقتی می گوییم مدیریت شرکت x خوب است، منظور گروهی از افرادی است که مدیریت می کنند. بنابراین به عنوان یک گروه از نظر فنی، مدیریت شامل همه مدیران از مدیر اجرایی تا مدیران خط اول (مدیران سطوح پایین) خواهد بود. اما در رویه رایج مدیریت فقط شامل مدیریت عالی یعنی مدیر عامل، رئیس، مدیر کل، هیئت مدیره و … می شود.
به عبارت دیگر، کسانی که دغدغه تصمیم گیری های مهم را دارند، این افراد از اختیارات استفاده از منابع برای دستیابی به اهداف سازمانی و نیز برخوردار هستند.
مسئولیت مدیریت به عنوان یک گروه ممکن است به دو صورت متفاوت مورد بررسی قرار گیرد:
1. همه مدیران با هم.
2. فقط مدیریت ارشد
تفسیر بستگی به زمینه ای دارد که این اصطلاحات در آن استفاده می شود. به طور کلی، 3 نوع مدیر وجود دارد:
1. پاتریمونیال / مدیر خانواده:
کسانی که به دلیل داشتن مالک یا بستگان صاحبان شرکت، مدیر شده اند.
2. مدیران حرفه ای:
کسانی که به دلیل دانش و مدرک تخصصی منصوب شده اند.
3. مدیران سیاسی / کارمندان دولتی:
کسانی که شرکت های بخش دولتی را مدیریت می کنند.
مدیران به دلیل برخورداری از استانداردهای زندگی بالاتر در جامعه به بخشی از گروه نخبگان جامعه تبدیل شده اند.
-------------------------------------------------------
5. مدیریت به عنوان یک علم :
علم مجموعه ای منظم از دانش مربوط به یک رشته مطالعاتی خاص است که حاوی حقایق کلی است که یک پدیده را توضیح می دهد. رابطه علت و معلولی بین دو یا چند متغیر برقرار می کند و بر اصول حاکم بر رابطه آنها تأکید می کند. این اصول از طریق روش علمی مشاهده و تأیید از طریق آزمایش توسعه می یابد.
علم با ویژگی های اصلی زیر مشخص می شود:
1. اصول پذیرش جهانی
اصول علمی بیانگر حقیقت اساسی در مورد یک زمینه خاص تحقیق است. این اصول ممکن است در همه موقعیت ها، در همه زمان ها و در همه مکان ها اعمال شوند.
به عنوان مثال. ( قانون گرانش که می تواند در همه کشورها صرف نظر از زمان اعمال شود.)
مدیریت همچنین شامل برخی از اصول اساسی است که می تواند به طور جهانی مانند اصل وحدت فرماندهی، یعنی یک مرد، یک رئیس، اعمال شود. این اصل برای همه نوع سازمان تجاری و یا غیر تجاری قابل اجرا است.
2. آزمایش و مشاهده
اصول علمی از طریق تحقیق و تحقیق علمی به دست میآیند، یعنی مبتنی بر منطق هستند. به عنوان مثال. این اصل که زمین به دور خورشید می چرخد از نظر علمی ثابت شده است.
اصول مدیریت نیز بر اساس تحقیق و مشاهده علمی است و نه تنها بر اساس نظر هنری فایول. آنها از طریق آزمایش ها و تجربیات عملی بزرگ توسعه یافته اند. از مدیران به عنوان مثال. مشاهده می شود که دستمزد منصفانه به افراد به ایجاد نیروی کار راضی کمک می کند.
3. رابطه علت و معلولی
اصول علم رابطه علت و معلولی را بین متغیرهای مختلف تعیین می کند. به عنوان مثال. وقتی فلزات گرم می شوند، منبسط می شوند. علت گرم شدن و نتیجه انبساط است.
همین امر در مورد مدیریت نیز صادق است، بنابراین رابطه علت و معلولی را نیز برقرار می کند. به عنوان مثال. عدم وجود برابری (تعادل) بین اختیار و مسئولیت منجر به ناکارآمدی می شود. اگر علت را بدانید، یعنی عدم تعادل، به راحتی می توان تأثیر را مشخص کرد، یعنی در اثربخشی. به طور مشابه، اگر به کارگران پاداش، دستمزد منصفانه داده شود، سخت کار خواهند کرد، اما اگر به شیوه ای منصفانه و عادلانه رفتار نشود، بهره وری سازمان را کاهش می دهد.
4. تست اعتبار و پیش بینی پذیری
اعتبار اصول علمی را می توان در هر زمان یا هر تعداد دفعه آزمایش کرد، یعنی در آزمون زمان ایستاده است. هر بار این آزمایش ها نتیجه یکسانی خواهند داشت. همچنین با استفاده از اصول علمی می توان رویدادهای آینده را با دقت معقولی پیش بینی کرد. به عنوان مثال. H2 و O2 همیشه H2O می دهند.
اصول مدیریت را نیز می توان از نظر اعتبار آزمایش کرد. به عنوان مثال. اصل وحدت فرماندهی را می توان با مقایسه دو نفر آزمایش کرد - یکی دارای رئیس واحد و دیگری دارای 2 رئیس. عملکرد نفر اول بهتر از نفر دوم خواهد بود.
نمی توان انکار کرد که مدیریت دارای مجموعه ای از دانش سیستماتیک است اما به اندازه سایر علوم فیزیکی مانند زیست شناسی، فیزیک و شیمی و غیره دقیق نیست. دلیل اصلی عدم دقیق بودن علم مدیریت این است که با انسان سروکار دارد. و پیش بینی دقیق رفتار آنها بسیار دشوار است. از آنجایی که این یک فرآیند اجتماعی است، بنابراین در حوزه علوم اجتماعی قرار می گیرد. این یک علم انعطاف پذیر است و به همین دلیل است که نظریه ها و اصول آن ممکن است در زمان های مختلف نتایج متفاوتی داشته باشند و بنابراین یک علم رفتاری است. ارنست دیل آن را علم نرم نامیده است.
-------------------------------------------------------
6. مدیریت به عنوان یک حرفه :
در طی چند دهه بزرگ، عواملی مانند رشد اندازه واحد تجاری، جدایی مالکیت از مدیریت، رقابت فزاینده و غیره منجر به افزایش تقاضا برای مدیران حرفهای شده است. وظیفه مدیر کاملا تخصصی بوده است. در نتیجه این تحولات، مدیریت به مرحله ای رسیده است که همه چیز باید به صورت حرفه ای مدیریت شود.
یک حرفه ممکن است به عنوان شغلی تعریف شود که به دانش تخصصی و آمادگی های علمی فشرده نیاز دارد که ورود به آن توسط یک نهاد نمایندگی تنظیم می شود. ملزومات یک حرفه عبارتند از:
1. دانش تخصصی
یک حرفه باید دارای مجموعه ای منظم از دانش باشد که بتوان از آن برای توسعه افراد حرفه ای استفاده کرد. هر حرفه ای باید برای کسب تخصص در اصول و تکنیک ها تلاش سنجیده ای انجام دهد. به همین ترتیب، یک مدیر برای کسب تخصص در علم مدیریت باید از خود گذشتگی و مشارکت داشته باشد.
2. آموزش و پرورش رسمی
وجود ندارد. موسسات و دانشگاه ها برای ارائه آموزش و آموزش برای یک حرفه. هیچ کس نمی تواند یک حرفه را بدون گذراندن دوره های مقرر انجام دهد. بسیاری از مؤسسات مدیریت برای انتقال آموزش و پرورش راه اندازی شده اند. به عنوان مثال، یک CA نمی تواند A/C ها را ممیزی کند، مگر اینکه مدرک یا دیپلمی برای همان مدرک کسب کرده باشد، اما حداقل مدرک تحصیلی نداشته باشد و یک دوره تحصیلی برای مدیران توسط قانون تعیین شده باشد. به عنوان مثال، MBA ممکن است ارجح باشد اما ضروری نباشد.
3. تعهدات اجتماعی
حرفه منبع امرار معاش است، اما افراد حرفه ای در درجه اول تمایل به خدمت به جامعه انگیزه دارند. اعمال آنها تحت تأثیر هنجارها و ارزش های اجتماعی است. به همین ترتیب یک مدیر نه تنها در قبال صاحبان خود بلکه در قبال جامعه نیز مسئول است و بنابراین از او انتظار می رود که کالاهای باکیفیت و با قیمت مناسب در اختیار جامعه قرار دهد.
4. کد رفتار
اعضای یک حرفه باید از یک آیین نامه رفتاری پیروی کنند که حاوی قوانین و مقررات خاصی، هنجارهای صداقت، درستکاری و اخلاقیات خاص است. یک آیین نامه رفتاری توسط یک انجمن نماینده برای اطمینان از انضباط خود در بین اعضای آن اجرا می شود. هر عضوی که قوانین رفتاری را نقض کند می تواند مجازات شود و عضویت او لغو شود. AIMA یک آیین نامه رفتاری را برای مدیران تعیین کرده است، اما حق ندارد علیه هر مدیری که آن را نقض کند، اقدام قانونی کند.
5. انجمن نمایندگی
برای تنظیم حرفه، وجود نهاد نمایندگی الزامی است. برای مثال، مؤسسه ای از حسابداران رسمی هند استانداردهای صلاحیت حسابرسان را ایجاد و مدیریت می کند، اما AIMA هیچ گونه اختیار قانونی برای تنظیم فعالیت های مدیران ندارد.
مدیران در مقابل بسیاری از گروه ها مانند سهامداران، کارکنان و جامعه مسئول هستند. یک کد نظارتی ممکن است آزادی آنها را محدود کند.
هدف نهایی کسب و کار حداکثر کردن سود است و نه رفاه اجتماعی. به همین دلیل است که هایمز به درستی اظهار داشته است: "شعار مدیریت در حال تبدیل شدن است - "کسی که بهترین خدمت را می کند، بیشترین سود را نیز می برد".